دیدنی‌های خوزستان – دژ محمدعلی خان
دزفول، با تاریخچه‌ای چند هزار ساله در استان خوزستان، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران شناخته می‌شود. این شهر و نواحی اطراف آن دارای جاذبه‌های طبیعی و تاریخی فراوانی هستند که در سفر به این منطقه شگفت‌انگیز، نباید فرصت بازدید از آن‌ها را از دست داد.
دژ طبیعی محمدعلی خان و جاده زیبا و پرپیچ‌وخم منتهی به آن، از جذاب‌ترین مکان‌های دیدنی دزفول به شمار می‌روند. این دژ که به دژ علی‌مردان‌خان نیز معروف است، یکی از باشکوه‌ترین و قدیمی‌ترین نقاطی است که می‌توان در سفر به دزفول از آن بازدید کرد.
با کافه سفر همراه شوید و به سفری در جاده‌ای سرسبز و پرپیچ‌وخم بیایید تا چشم‌اندازی بی‌نظیر و رویایی از مجموعه‌ای از آبشارها و جویبارها و دژی عظیم و با ابهت به نام دژ محمدعلی خان را با ما تجربه کنید. این دژ طبیعی در دیواره‌های کوه در ارتفاع ۱,۵۵۰ متر و در کنار کوه هفت‌تنان در خوزستان واقع شده و زیبایی آن شما را شگفت‌زده خواهد کرد. جالب است بدانید که این دژ تنها یک راه ورودی و خروجی دارد.
تاریخچه دژ محمدعلی خان
دژ محمدعلی خان، که به دژ سردشت نیز معروف است، در سال ۱۲۳۲ به عنوان محل مبارزات محمدعلی خان اول و محمودصالح چهارلنگ بختیاری علیه ظلم‌های خانلرمیرزا احتشام الدوله، حاکم وقت لرستان و خوزستان و پسرش ابراهیم‌میرزا در دوران قاجار شناخته می‌شود. برخی از تاریخ‌نگاران معتقدند که نام این دژ به همین دلیل به دژ محمدعلی خان اختصاص یافته است. در متون تاریخی، این دژ با عناوینی چون دز استوار، دز، مندزون و دژ محمدعلی خان یاد شده است.
در ادامه تاریخ این دژ، ذکر شده که سردار علی‌مردان خان، برادر محمدعلی خان، در سال ۱۳۰۷ جمعیتی به نام هیئت اجتماعیه بختیاری را تأسیس کرد و پس از پیوستن تعداد زیادی از طوایف بختیاری به این هیئت، علیه رضا شاه قیام نمود.
رضا شاه برای سرکوب این گروه شورشی، نیروهای خود را به منطقه اعزام کرد. علی‌مردان خان و همراهانش پس از یک سال نبرد و جنگ پارتیزانی، با وساطت برخی از خان‌ها تسلیم شدند و به تهران رفتند. پس از مدتی، او در تهران دستگیر و به زندان قصر منتقل شد و در نهایت در یکی از روزهای اسفند ۱۳۱۳ اعدام گردید.
بر اساس گفته‌های راهنمایان محلی، دیواره‌های بلند این کوه و دشواری دسترسی به قله آن، باعث ایجاد یک دژ طبیعی شده که در گذشته به عنوان پناهگاه یا بنای نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. آن‌ها همچنین اشاره می‌کنند که در گذشته، بنایی شبیه قلعه بر فراز این کوه وجود داشته است.
موقعیت جغرافیایی دژ محمدعلی خان
دزفول، واقع در جنوب غربی ایران، یکی از شهرهای شمالی استان خوزستان به شمار می‌آید و میزبان تعدادی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این استان است. این شهر از تهران ۷۲۱ کیلومتر، از اهواز ۱۵۵ کیلومتر و از دریا ۳۰۰ کیلومتر فاصله دارد. دژ محمدعلی خان سردشت خوزستان نیز در ۲۵ کیلومتری شمال شهر سردشت و ۶۵ کیلومتری شمال شرقی دزفول، در کنار کوه هفت‌تنان در رشته کوه زاگرس قرار دارد.
فاصله دزفول تا سالند (مرکز بخش سردشت) حدود ۴۵ کیلومتر است و از آنجا یک مسیر کوهستانی ۲۵ کیلومتری وجود دارد که به دژ طبیعی محمدعلی خان منتهی می‌شود. در ابتدای این مسیر کوهستانی، می‌توانید از مناظر شگفت‌انگیز کوه هفت‌تنان لذت ببرید و عکس‌های فوق‌العاده‌ای بگیرید.
آبشار دوقلوی دژ محمدعلی‌خان در دامنه دژ قرار دارد. آبشار سمت راست با جریان آب کمتر، پشت یک درخت «مورد» پنهان شده است، اما آبشار سمت چپ، کاملا مشخص است. رنگ دژ محمدعلی خان، خاکی و در برخی از قسمت‌ها، سیاه و تیره است و همین مسئله، ابهت این دیواره عظیم را در نگاه بیننده چند برابر می‌کند. پوشش گیاهی اطراف دژ و آبشار به زیبایی جلوه طبیعی این منطقه می‌افزایند. کمپ مقابل این آبشار دوقلو، یکی از بهترین گزینه‌های اقامتی است که به افراد علاقه‌مند به طبیعت توصیه می‌شود.
در این بخش از دژ محمدعلی خان، چند اتاقک سنگی مسقف و کوچک وجود دارد که عشایر در گذشته از آن‌ها برای اقامت یا استراحت استفاده می‌کردند. از این اتاقک‌ها در شرایط آبوهوایی مناسب و با توجه به نکات ایمنی می‌توان به‌عنوان پناهگاه استفاده کرد. البته باید بدانید که شب را نمی‌توان در این اتاقک‌ها سپری کرد و سقف آن‌ها هم به‌طور کامل جلوی ریزش قطرات باران را نمی‌گیرند.
توصیه‌های مهم برای بازدید از دژ محمدعلی خان
- اگر قصد دارید نمای کاملی از دژ محمدعلی خان را در عکس خود ثبت کنید، بهتر است از فاصله دور عکاسی کنید. ابعاد این دژ بسیار وسیع است و با نزدیک‌تر شدن به آن، نمی‌توانید تمام آن را در کادر عکس جای دهید.
- برای یافتن نقطه مناسب برای شروع کوهپیمایی، توصیه می‌شود از یک راهنمای محلی کمک بگیرید. همچنین می‌توانید از نقشه برای مسیریابی استفاده کنید.
- شما می‌توانید از هر دو سمت آبشار دوقلوی محمدعلی خان به پای دژ بروید و مناظر زیبای این منطقه را از بالا مشاهده کنید. طول این مسیر حدود ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت است و از نظر زمان، تفاوت چندانی بین حرکت از سمت راست یا چپ آبشار وجود ندارد.
- شما می‌توانید با توجه به برنامه کوهپیمایی خود، فاصله بیشتری را طی کرده و از نقاط مختلف به دژ محمدعلی خان برسید. مسیر دسترسی به این دژ آسان و در بیشتر قسمت‌ها هموار است، به همین دلیل کوهنوردان و طبیعت‌گردان به راحتی از آن عبور می‌کنند. تنها عاملی که ممکن است کمی دشواری ایجاد کند، بارش باران یا وزش باد است. بنابراین، حتماً قبل از رفتن، وضعیت آبوهوایی منطقه را بررسی کنید.
- اگر قصد دارید به قله دژ محمدعلی خان صعود کنید، حتماً از یک راهنمای محلی کمک بگیرید، زیرا مسیر رسیدن به قله صخره‌ای و بسیار چالش‌برانگیز است.
- در این مسیر کوهستانی، هیچ فروشگاهی وجود ندارد، بنابراین فراموش نکنید که تمامی وسایل مورد نیاز و شخصی خود را به همراه داشته باشید. حتماً کرم ضدآفتاب، عینک آفتابی، کلاه، آب و داروهای ضروری را در کوله‌پشتی خود قرار دهید. همچنین، اگر در زمان بارندگی به دژ محمدعلی خان می‌روید، حتماً از پانچو استفاده کنید.
- لطفاً توجه داشته باشید که برای رسیدن به دژ محمد علی خان، باید از وسیله نقلیه شخصی یا تورهای گردشگری استفاده کنید، زیرا در این مسیر هیچ اتوبوس یا تاکسی وجود ندارد. دژ محمد علی خان تقریباً یک ساعت از جاده اصلی دزفول-سالند فاصله دارد و تمام مسیر آن آسفالت است. این جاده باریک و کوهستانی است. اگر در فصل بارندگی به این منطقه سفر کنید، با جویبارها و آبشارهای زیبا که بر روی این کوه و کوه‌های اطراف جریان دارند، مواجه خواهید شد که جلوه‌ای شگفت‌انگیز به این دژ طبیعی بخشیده‌اند.
مسیر دسترسی به دژ محمدعلی خان
برای رسیدن به دژ محمدعلی خان، در جاده سردشت، پس از عبور از روستای «گوروی» یا «توت علیا»، به سمت چپ بپیچید و وارد جاده فرعی «احمد فداله» شوید. در این جاده فرعی، ابتدا به روستای «لب سفید» خواهید رسید. از آنجا، جاده به تدریج ارتفاع می‌گیرد و درختان بلوط زاگرس نمایان می‌شوند. روستای بعدی «ابوالحسن» است که باید از آن نیز عبور کنید و حدود ۶ کیلومتر دیگر رانندگی کنید تا به این دژ باشکوه در سمت چپ خود برسید که در نگاه اول شما را مجذوب خود خواهد کرد. ارتفاع جاده در نزدیکی دژ محمدعلی خان از سطح دریا ۸۵۰ متر است.
در مقابل دژ محمدعلی خان، دره‌ای زیر پای شما قرار دارد که یک مسیر باریک و پاکوب شما را به پایین دره می‌برد. این مسیر کوتاه و پر از درختان بلوط و بادام کوهی تنها ۱۵ دقیقه زمان می‌برد. ادامه مسیر از انتهای پاکوب تا پای کوه به‌خوبی مشخص است.
در آغاز مسیر به سمت دژ باشکوه محمدعلی خان، می‌توانید به منطقه شگفت‌انگیز گاومیر نیز سری بزنید؛ این منطقه وسیع از بلندی‌های جاده، مناظری فراموش‌نشدنی را به شما ارائه می‌دهد. پس از آن، به دل جاده‌های پرپیچ‌وخم و سرسبز بروید تا دژ بزرگ محمدعلی خان را از پشت کوه‌ها مشاهده کنید. این دژ طبیعی که بر روی یکی از کوه‌ها قرار دارد، عظمت دوران گذشته‌اش را به تماشاچیان نشان می‌دهد.
بهترین زمان سفر به دژ محمدعلی خان
ماه‌های آذر تا اوایل اردیبهشت، بهترین زمان برای سفر به دژ محمدعلی خان به شمار می‌روند. دشت‌های پر از گل‌های زرد رنگ خاکشیر، یکی از زیباترین جاذبه‌های این منطقه در فصل بهار هستند که نباید فرصت دیدن آن‌ها را از دست بدهید.
تماشای دژ در هوای مه‌آلود، تجربه‌ای منحصر به فرد است که با بازدید در روزهای آفتابی متفاوت است؛ اما صعود به دژ در شرایط مه‌گرفتگی ممکن است خطراتی به همراه داشته باشد که باید به آن‌ها توجه کنید.
