دیدنی‌های خوزستان – رودخانه کارون
رود کارون، بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین رودخانه ایران، بخش عمده‌ای از مسیر خود را در استان خوزستان طی می‌کند. این رود به عنوان یکی از نخستین سکونتگاه‌های مردم ایران باستان شناخته می‌شود و به همین دلیل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در طول تاریخ، کارون نقش کلیدی در توسعه کشاورزی، دامداری و گردشگری در شهرها و مناطق اطراف خود ایفا کرده است.
این رودخانه از میان شهرهای مختلف استان خوزستان عبور می‌کند و پل‌های زیبایی که بر روی آن ساخته شده‌اند، نماد هویت هر یک از این شهرها به شمار می‌روند. اما در حال حاضر، کاهش عمق و حجم آب کارون نگرانی‌های زیادی را در میان دوستداران محیط زیست ایجاد کرده است. این رودخانه یکی از سرمایه‌های طبیعی با ارزش ایران است و هرگونه آسیب به آن می‌تواند تأثیرات جبران‌ناپذیری بر اکوسیستم منطقه و زندگی مردم خوزستان داشته باشد. بخش‌های مختلف کارون و سواحل آن از زیباترین جاذبه‌های گردشگری اهواز محسوب می‌شوند. در این مقاله به معرفی جامع رود کارون خواهیم پرداخت. اگر تمایل دارید بیشتر با این رودخانه آشنا شوید، با ما همراه باشید.
رود کارون کجاست؟
مناطق اطراف رود کارون از نخستین مکان‌های شکل‌گیری تمدن‌های باستانی ایران به شمار می‌روند و در طول تاریخ، این رود به آبادانی بسیاری از نواحی جنوبی ایران کمک کرده است. امروزه، رودخانه کارون به‌عنوان مهم‌ترین نماد طبیعی استان خوزستان شناخته می‌شود. آب مورد نیاز شهر اهواز از این رود تامین می‌شود و علاوه بر اهواز، چندین شهر دیگر در خوزستان نیز در کنار این رود واقع شده‌اند. شهرهای شوشتر، مسجد سلیمان، خرمشهر و ایذه در مجاورت رود کارون قرار دارند. این رود از ارتفاعات استان چهارمحال و بختیاری سرچشمه می‌گیرد و در استان خوزستان ادامه می‌یابد.
رود کارون، به عنوان پرآب‌ترین، بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین رود ایران، تنها رود قابل کشتیرانی در کشور نیز محسوب می‌شود و به دلیل دسترسی به آب‌های بین‌المللی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این رود نه تنها آب شرب بسیاری از مناطق اطراف را تأمین می‌کند، بلکه به عنوان مسیر تردد کشتی‌های تجاری، عامل توسعه کشاورزی در خوزستان، تأمین انرژی برق برای شهرهای مجاور و رونق گردشگری در این استان نیز نقش بسزایی دارد. همچنین، زندگی بسیاری از دام‌ها در خوزستان به وجود رود کارون وابسته است، چرا که بدون آب این رود، تحمل گرمای منطقه برای حیوانات دشوار خواهد بود.
چشم‌اندازهای زیبا و دل‌انگیز رود کارون در شهرهای اهواز، شوشتر و دیگر مناطق اطراف، موجب جذب بالای گردشگران به این نواحی می‌شود. پیاده‌روی‌های شبانه در جاده ساحلی اهواز و تماشای مناظر زیبا از پل‌های این رودخانه، همراه با لذت بردن از موسیقی محلی جنوب ایران، فضایی خاص و دلنشین را ایجاد می‌کند. پل سفید در اهواز، یکی از شناخته‌شده‌ترین پل‌ها بر روی رود کارون است که به عنوان نمادی از این شهر شناخته می‌شود. در حاشیه این رود، رستوران‌ها و مطبخ‌های جنوبی به فعالیت مشغولند و انواع غذاهای محلی خوشمزه را به گردشگران ارائه می‌دهند.
پل سفید اهواز با طول تقریبی ۵۰۰ متر، به دلیل رعایت اصول ایمنی، تنها به‌صورت یک‌طرفه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در میانه مسیر کارون و پل سفید، جزیره‌ای کوچک وجود دارد که به زیبایی این پل افزوده است. در حال حاضر، این جزیره به یک پارک کوچک تبدیل شده که در شب، نمایی زیبا از پل سفید و رود کارون را به نمایش می‌گذارد.
در سنگ‌نوشته‌های کشف شده در اطراف رود کارون، این رود با نام‌هایی چون «کرنگ» و «کوهرنگ» شناخته شده است. همچنین، برخی از جهانگردان قدیمی به این رود با عنوان «نهر الارزق» اشاره کرده‌اند. در گویش بختیاری، واژه «کر» به معنای پسر است و به اعتقاد برخی مورخان، نام کارون از ترکیب واژه‌های «کر» و «رون» به معنای روان به وجود آمده و به تدریج به کارون تغییر یافته است.
عمق رود کارون
عمق رود کارون در روزهای بارانی به طور قابل توجهی با روزهای خشک و کم آب متفاوت است. بخش‌های مختلف این رودخانه عمق‌های متفاوتی دارند. در روزهای پربارش، عمق حداکثری رود کارون در نقاط عمیق به حدود ۲۱ متر می‌رسد، در حالی که نقاط کم‌عمق آن حدود یک و نیم متر عمق دارند. فاصله بین خرمشهر و بندر قیر که تقریباً ۱۹۰ کیلومتر است و به واسطه پیوستن رود دز به کارون شکل می‌گیرد، فضایی مناسب برای تردد کشتی‌ها فراهم می‌آورد. در گذشته، تنوع بیشتری از ماهیان در آب‌های رودخانه کارون زندگی می‌کردند، اما امروزه این تنوع کاهش یافته است.
طول رود کارون
رود کارون به‌عنوان بلندترین رودخانه ایران و یکی از جاذبه‌های دیدنی خوزستان شناخته می‌شود. این رودخانه دارای طولی معادل ۹۵۰ کیلومتر است و تمام مسیر آن در داخل ایران قرار دارد که این موضوع بر اهمیت آن می‌افزاید. همچنین، رود کارون با آب‌های بین‌المللی و اقیانوس‌های جهان در ارتباط است. در گذشته، تعداد انشعاب‌های این رودخانه بیشتر از حال حاضر بود، اما امروزه حجم آب و تعداد انشعاب‌های آن به طور قابل توجهی کاهش یافته است. طول رود کارون تنها در مسیر اصلی آن محاسبه می‌شود و سایر انشعاب‌ها در این محاسبه لحاظ نمی‌شوند که به این بخش، کارون بزرگ گفته می‌شود.
سرشاخه های رود کارون
رود کارون از رشته‌کوه‌های زاگرس و زردکوه بختیاری در استان چهارمحال و بختیاری آغاز می‌شود. ارتفاع این کوه‌ها به بیش از ۳۰۰۰ متر از سطح دریا می‌رسد. به طور دقیق‌تر، این رود از کوه‌های ارمند، کوهرنگ و بازفت سرچشمه می‌گیرد و در مسیر خود از شهرهای مختلفی در استان خوزستان عبور می‌کند. بخش کارون بزرگ که با پیوستن رودخانه دز به کارون شکل می‌گیرد، شرایط مناسبی برای کشتیرانی فراهم می‌آورد. رودخانه کارون در مسیر خود از شهرهای شهرکرد، بروجن، لردگان، ایذه، مسجد سلیمان، شوشتر، اهواز، خرمشهر و شهرستان کارون می‌گذرد.
علاوه بر سرشاخه‌های اصلی، شاخه‌های فرعی دیگری نیز در طول مسیر به این رود ملحق می‌شوند که از کوه‌های مختلف سرچشمه می‌گیرند. بخشی از رودهای دامنه‌های شمالی دنا در سمیرم و فریدون‌شهر، رود خرسان در دامنه کوه دنا در کهکیلویه و بویراحمد و رودهای الیگودرز در لرستان، با عبور از مسیری پیچیده، در نهایت به گتوند در دشت خوزستان و رود کارون می‌رسند.
مسیر رود کارون
رود کارون از استان چهارمحال و بختیاری آغاز می‌شود و به جلگه خوزستان در منطقه گتوند می‌رسد. این رود پس از عبور از شهرهای مختلف استان خوزستان به دو شاخه تقسیم می‌شود و به اروندرود و خلیج فارس می‌ریزد.
مسیر حمل و نقل دریایی رود کارون از شهرستان اهواز تا اروندرود یکی از مهم‌ترین راه‌های واردات و صادرات کالا به شمار می‌آید. دسترسی آسان و نزدیکی این رود به بنادر بین‌المللی بوشهر و امام خمینی در جنوب ایران، موجب جذب توجه به این مسیر حمل و نقل شده است. حمل و نقل دریایی به عنوان یکی از اقتصادی‌ترین روش‌ها برای مبادلات تجاری شناخته می‌شود؛ هرچند در سال‌های اخیر به دلیل کاهش آب این رودخانه، امکان کشتیرانی در آن محدود شده است. با این حال، سابقه کشتیرانی در رود کارون به دوران قاجاریان برمی‌گردد.
سدهای رود کارون
سد کارون یکی از قدیمی‌ترین سازه‌ها روی رود کارون است که در ۵۰ کیلومتری شمال شرقی مسجد سلیمان قرار دارد. این سد را با نام شهید عباسپور نیز می‌شناسند. سد کارون سه در شهرستان ایذه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و معروف‌ترین سدهای کشور و از جاذبه‌های گردشگری خوزستان به شمار می‌رود. دریاچه سد گتوند نیز یکی از زیباترین و بزرگ‌ترین دریاچه‌های مصنوعی در ایران است که گردشگران بسیاری را در طول سال جذب می‌کند.
سد کارون، یکی از قدیمی‌ترین سازه‌ها بر روی رود کارون، در ۵۰ کیلومتری شمال شرقی مسجد سلیمان واقع شده است. این سد به نام شهید عباسپور نیز شناخته می‌شود. سد کارون سه در شهرستان ایذه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مشهورترین سدهای کشور و یکی از جاذبه‌های گردشگری خوزستان محسوب می‌شود. دریاچه سد گتوند نیز به عنوان یکی از زیباترین و بزرگ‌ترین دریاچه‌های مصنوعی ایران، سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند.
معروف ترین پل های رود کارون
شهر اهواز دارای پل‌های متعدد و مشهوری بر روی رودخانه کارون است. قدیمی‌ترین پل این شهر، پل سیاه نام دارد که در سال ۱۳۰۸ ساخته شده و عرض آن تنها ۶ متر و طولش حدود ۱,۰۵۰ متر است.
پل دیگری که بر روی رودخانه کارون قرار دارد، پل سفید است که می‌توان آن را به عنوان معروف‌ترین پل این رودخانه معرفی کرد. این پل معلق با طراحی پیشرفته در سال ۱۳۱۵ ساخته شد و به عنوان نخستین پل معلق ایران شناخته می‌شود. پل سفید یکی از جاذبه‌های برجسته گردشگری در اهواز به شمار می‌آید.
پل بعدی که در اهواز ساخته شده، در سال ۱۳۴۹ به بهره‌برداری رسید و میدان چهار شیر را به شمال منطقه کیانپارس متصل می‌کند. این پل که در گذشته به عنوان پل ترانزیتی مورد استفاده قرار می‌گرفت، حدود ۵۰۰ متر طول و ۱۵ متر عرض دارد.
پل چهارم اهواز بر روی رود کارون در سال ۱۳۵۴ در مرکز شهر ساخته شد. دسترسی این پل به خیابان نادری، آن را به یکی از پرترددترین پل‌های شهر تبدیل کرده و به همین دلیل به نام پل نادری شناخته می‌شود. پل پنجم اهواز نیز در سال ۱۳۷۵ به‌صورت دو باندی ساخته شده و یکی از عریض‌ترین پل‌های روی رود کارون به شمار می‌آید که نقش مهمی در کاهش ترافیک شهر ایفا می‌کند.
از دیگر پل‌های ارتباطی بر روی رود کارون می‌توان به پل صنایع فولاد و پل گفتگوی تمدن‌ها اشاره کرد. پل صنایع فولاد به منظور دسترسی به کارخانه‌های صنعتی ساخته شده است، در حالی که پل گفتگوی تمدن‌ها با نورپردازی زیبا و آبشار مصنوعی، یکی از زیباترین پل‌های رود کارون و جاذبه‌های گردشگری اهواز محسوب می‌شود.
پل کابلی اهواز، هشتمین پل این شهر بر روی رود کارون، با معماری منحصر به فرد خود، به عنوان متفاوت‌ترین مسیر ارتباطی بر این رودخانه شناخته می‌شود. پل نهم اهواز در سال ۱۳۹۲ بر روی پل سوم ساخته شد و طراحی آن نیز به طور قابل توجهی مدرن است. برنامه‌هایی برای توسعه این پل در نظر گرفته شده است. آخرین پل اهواز بر روی رود کارون، پل طبیعت کیانپارس نام دارد که به منظور پیاده‌روی طراحی شده و خودروها اجازه عبور از آن را ندارند. این پل در میان پارک لاله و بلوار ساحلی کیانپارس واقع شده است.
رود کارون به کجا می ریزد؟
در طول مسیر رود کارون، انشعاب‌های متعددی از این رودخانه جدا می‌شوند و همچنین رودهای مختلفی که از کوه‌های اطراف سرچشمه می‌گیرند، به آن می‌پیوندند. از میان انشعاب‌های رود کارون، رودخانه دز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این رود در شهر دزفول جاری است و در شمال اهواز به رود کارون ملحق می‌شود.
پس از ورود به خرمشهر، رود کارون به دو شاخه تقسیم می‌شود. یکی از این شاخه‌ها به اروندرود، که از رودهای مرزی ایران در مرز با عراق است، می‌ریزد و شاخه دیگر به سمت خلیج فارس ادامه می‌یابد و به اقیانوس هند می‌رسد. همچنین، در ورودی شهر شوشتر، رود کارون به دو قسمت تقسیم می‌شود که به نام‌های «شطیط» و «گرگر» شناخته می‌شوند. این دو شاخه در جنوب شوشتر دوباره به یکدیگر متصل می‌شوند.
