
جاذبه های کرمانشاه – مجسمه هرکول
مجسمه هرکول که در نزدیکی بنای بیستون در کرمانشاه واقع شده، به دوران اشکانیان و سلوکیان تعلق دارد و یکی از معدود آثار باقیمانده از این دورههای تاریخی به شمار میرود. این مجسمه در سال ۱۳۳۷ و در حین انجام پروژههای عمرانی کشف شد.
مجسمه هرکول به عنوان یکی از جاذبههای گردشگری کرمانشاه شناخته میشود و هر ساله تعداد زیادی از گردشگران را به خود جلب میکند. متأسفانه، در جریان عملیات عمرانی، بخشی از این اثر تاریخی آسیب دیده است. مجسمه هرکول در فهرست آثار ثبتشده یونسکو و همچنین آثار ملی ایران قرار دارد.
مجسمه هرکول کجاست؟
مجسمه هرکول در فاصله ۳۹ کیلومتری (حدود ۴۰ دقیقه) شرق کرمانشاه و در شهرستان هرسین قرار دارد. این مجسمه در دامنه کوهستان پراو، که بخشی از رشتهکوه زاگرس در غرب ایران است، و در میان قلههای بلند این کوهستان زیبا، از جمله قله پراو و قله بیستون، واقع شده است. مجسمه هرکول یکی از ۲۸ اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران است که بر روی کوه بیستون قرار دارد.
این مجسمه در کنار شاهراه شرقی-غربی جاده بزرگ ابریشم یا جاده بزرگ خراسان و در فاصله ۳۵۰ متری (حدود دو دقیقه) از مجموعه تاریخی بیستون واقع شده است. همچنین، فاصله مجسمه هرکول تا فرودگاه بینالمللی کرمانشاه ۳۱٫۶ کیلومتر (حدود ۲۸ دقیقه) و تا بازار قدیمی فیضآباد کرمانشاه (تاریکه بازار) ۴۰ کیلومتر (حدود ۴۰ دقیقه) است.
- آدرس مجسمه هرکول: کرمانشاه، شهر بیستون، غرب جاده خراسان و ۳۵۰ متری مجموعه تاریخی بیستون (قابل مشاهده روی نقشه).
داستان مجسمه هرکول
نام رومی هرکول (Hercules) به معنای «شکوه هرا» است و در اساطیر یونان و روم باستان، هراکلس یکی از قهرمانان برجسته به شمار میرود. او فرزند زئوس، خدای بزرگ یونان، و آلکمنه است. برخی از مجسمههای هرکول در بیستون به این شخصیت افسانهای و شکستناپذیر نسبت داده شدهاند، در حالی که برخی دیگر او را به «ورثرغنه»، خدای جنگاوری ایران باستان، مرتبط میدانند.
افسانه هرکول در یونان داستانی پیچیده و طولانی است. زئوس تصمیم گرفته بود که فرزندی شکستناپذیر و فناناپذیر برای خدایان به دنیا آورد. برای این منظور، او آلکمنه، همسر آمفیتروئون، را انتخاب کرد. در شبی که آمفیتروئون در جنگ بود، زئوس با ترفندی خود را به شکل او درآورد و با آلکمنه همبستر شد. در همان شب، آمفیتروئون نیز با همسرش رابطه برقرار کرد.
هرکول به دنیا آمد و با کمک آتنا، الهه عقل و خرد، به آغوش هرا رسید. هرا او را نشناخت و به خاطر ترحم، او را در میان سینههای خود قرار داد. با نوشیدن شیر هرا، هرکول قدرتی فوقالعاده به دست آورد و پس از مدتی، آتنا او را به آغوش مادرش بازگرداند. هرکول در کنار آلکمنه و آمفیتروئون بزرگ شد. آمفیتروئون که در گفتوگویی با تیرزیاس پیشگو از آینده قدرتمند هرکول آگاه شده بود، او را تحت نظر اساتید مختلف به یادگیری مهارتهایی چون کمانداری، شمشیرزنی و کشتیگیری مشغول کرد.
هرکول علاوه بر آموزش تحت نظر اساتید مختلف، از هر یک از خدایان نیز ابزاری برای نبرد دریافت کرد. هرمس به او شمشیر، آپولو تیر و کمان، هفائستوس زره سینه و آتنا جامهای هدیه داد. در نتیجه، آن شب دو فرزند دوقلو به دنیا آمدند: هرکول، فرزند زئوس و ایفیکلس. زئوس سوگند یاد کرد که هرکول، نوه پرسئوس، روزی بر تمام یونان حکمرانی خواهد کرد. اما همسرش، هرا، به دلیل حسادت، توانست ایلیثیا، الهه وضع حمل، را به کمک بگیرد و با همکاری او، تولد هرکول را به تأخیر انداخته و تولد یکی دیگر از نوادگان پرسئوس، ائوروستئوس، را جلو بیندازد. به این ترتیب، ائوروستئوس به پادشاهی یونان رسید.
هرا، که از آغاز زندگی هرکول دشمن اصلی او بود، با ترفندهای خود موفق شد او را به جنون بکشاند. در این حالت دیوانگی، هرکول به خیال خود به حیوانات خیالی تیراندازی میکرد. او به برادرزادهاش یولائوس حملهای ناموفق کرد، اما در نهایت همسرش، مگارا، و سه فرزندش قربانی جنون او شدند و به دست او کشته شدند. پس از این فاجعه، هرکول به پیشگوی آپولو مراجعه کرد و از او درخواست راهنمایی کرد. پیشگو به او گفت که برای رهایی و بازگشت به حالت عادی، باید به مدت ۱۲ سال به پادشاه سرزمین موکنای خدمت کند.
هرکول به سرزمین موکنای سفر کرد و پادشاه آنجا برای پسر زئوس ۱۲ مرحله چالش طراحی کرد که با گذراندن آنها، به انسانی آزاد تبدیل شود. در این مراحل، هرکول از حمایت آتنا برخوردار بود، اما از نفرت هرا نیز در امان نماند، چرا که او به فرزندان زئوس از زنان دیگر حسادت میورزید.
اولین آزمون قدرت هرکول، نبرد او با شیری در کوههای کیثارون بود که باعث ویرانی گلههای آمفیتروئون شده بود. هرکول این شیر را کشت و بسیاری بر این باورند که پوست آن شیر بر تن اوست. در زمان این نبرد، جنگی میان تبس و اورکمنوسها درگرفت که آمفیتروئون نیز در آن شرکت داشت. هرکول به میدان جنگ پیوست و دلاوریهای زیادی از خود نشان داد که به واسطه آن، آتنا تا همیشه حامی و همراه او شد؛ اما متأسفانه آمفیتروئون در این جنگ جان باخت و آتنا و هرکول نتوانستند کاری از پیش ببرند.
مبارزات هرکول شامل ۱۲ مرحله بود که به شرح زیر است: کشتن شیر نیمیایی با پوست نفوذ ناپذیر، نابود کردن مار نه سر هیدرا که با قطع هر سرش دو سر جدید بهجای آن میرویید، گرفتن گوزن کرینیا، کشتن گراز وحشی اریمانتوس، تمیز کردن اصطبل شاه آوگیاس، کشتن پرندگان گوشتخوار در سواحل استومفالوس، گرفتن و کشتن گاو وحشی در کریت، بهدست آوردن مادیانهای دیومدس، کسب کمربند هیپولیتا، ملکه آمازونها، گرفتن گله گروئون که جنگجویی غولپیکر با سه سر، سه بدن و شش دست بود و گلهای از گاوهای قرمز داشت، بهدست آوردن سیبهای زرین از باغ هسپریدس که توسط اژدهای ۱۰۰ سر لادون محافظت میشد،
و در نهایت آوردن سربروس، سگ سه سر هادس به سطح زمین.
سر اصلی مجسمه هرکول کجاست؟
سر مجسمه هرکول در دو نوبت و در سالهای مختلف به سرقت رفت؛ نخستین بار در سال ۱۳۵۶ و بار دیگر در سال ۱۳۷۲. در سرقت دوم، سر مجسمه به شدت آسیب دید. به منظور جلوگیری از تخریب بیشتر این اثر فرهنگی و تاریخی، مسئولان وقت تصمیم گرفتند تا سر دیگری مشابه از همان نوع سنگ (سنگ آهنک) را به هنرمندان معاصر سفارش دهند تا به جای سر اصلی بر روی مجسمه قرار گیرد. سر اصلی مجسمه هرکول نیز پس از مشکلاتی، در گنجینه میراث فرهنگی حفظ و نگهداری شد.
بهترین زمان سفر برای بازدید از مجسمه هرکول
شهر کرمانشاه دارای آب و هوای سرد و کوهستانی است که به همین دلیل زمستانهای بسیار سرد و تابستانهای نسبتاً دلپذیری را تجربه میکند. همچنین، مجسمه هرکول در دامنه کوهها قرار دارد. بنابراین، بهترین زمان برای سفر به کرمانشاه از اوایل بهار تا نیمه پاییز است، زمانی که هوای این استان گرمتر و مطبوعتر میشود. ایدهآلترین زمان برای بازدید از مجسمه هرکول از اواسط بهار تا پایان خرداد است، زیرا در این مدت کرمانشاه با هوای معتدل و طبیعتی زیبا به شما خوشامد میگوید.